Ẩm thực Vĩnh Long – Đậm dấu ấn xứ sở

Chúng ta thường biết đến Vĩnh Long, mảnh đất phóng khoáng giàu tiềm năng, đang mạnh mẽ vươn lên từng ngày với những thành tựu phát triển kinh tế - xã hội rất đáng tự hào. Tuy nhiên, vẫn còn một Vĩnh Long rất khác: hiền hòa, bình dị tình đất tình người với những con người sống mộc mạc, giản đơn mà chân tình, với các món ăn đặc sắc mang đậm bản sắc văn hóa Nam Bộ

Món cá lóc nướng, đặc sản Vĩnh Long

Món ăn là biểu hiện văn hoá một xứ sở. Món ăn ở Vĩnh Long mang đậm dấu ấn của vùng đất phì nhiêu, trù phú. Sự chế biến thường ít cầu kỳ, ít pha chế tinh vi nhưng bản thân chất liệu quyết định không phải bất cứ nơi nào cũng có thể tìm được dễ dàng. Điểm độc đáo của ẩm thực Vĩnh Long gói gọn trong 4 chữ: lạ mà ngon miệng. Ẩm thực Vĩnh Long có tính đặc thù riêng biệt: dân dã, mộc mạc, đã một lần thưởng thức thì khó lòng mà quên được. Hệ thống sông rạch chằng chịt với nhiều loài thủy sản, thảo mộc phong phú, cùng vết tích của rừng cũ - nơi từng có hệ thống thực vật, thảo mộc hoang dã… đã để lại dấu ấn khá sâu đậm trong phong cách ẩm thực của cư dân Vĩnh Long. Người dân địa phương đã biết sử dụng nguồn nguyên liệu động thực vật tại chỗ kết hợp với kinh nghiệm ăn uống tích lũy được để chế biến ra những món ăn ngon lành và bổ dưỡng. Qua đó, hình thành nên một nét văn hoá đặc sắc về ẩm thực, không chỉ của Vĩnh Long mà còn tiêu biểu của cả vùng Nam Bộ.

Nói về đặc trưng văn hoá ẩm thực Vĩnh Long, trước hết, chỉ riêng với những món ăn về cá đã thể hiện yếu tố ẩm thực vùng sông nước. Hệ thống sông ngòi, kênh rạch chi chít với những con sông nước lợ rộng mênh mông tiếp giáp với cửa biển đã cung cấp cho cư dân Vĩnh Long nhiều loại cá ngon nổi tiếng như: cá cháy, cá lẹp, cá phèn, cá lưỡi trâu, cá linh,..qua đó hình thành nhiều món ăn chế biến từ cá rất dân dã, độc đáo và không kém phần hấp dẫn. Đặc biệt hơn cả phải kể đến món ăn chế biến từ cá tai tượng - đặc sản cá nước ngọt Vĩnh Long. Cá tai tượng có mặt khắp Đồng bằng sông Cửu Long nhưng lại đặc biệt thơm ngon và nổi tiếng tại Vĩnh Long, có lẽ là nhờ cách chế biến không quá cầu kỳ mà vẫn giữ được hương vị đặc trưng nguyên thủy của nguyên liệu ban đầu. Đặc biệt, món tai tượng chiên xù đã làm nên “danh phận” cho ẩm thực Vĩnh Long. Cá vừa chiên xong vàng ươm thường được bày trên đĩa rau xanh điểm cà rốt được tỉa như những đóa sen. Cá tai tượng chiên cuốn với bánh tráng, thêm ít bún tươi, rau thơm, rau quế rồi chấm vào hỗn hợp nước mắm chua ngọt, cắn một miếng sẽ cảm nhận được tiếng cá giòn rụm vỡ giữa chân răng, béo nhưng không ngấy, thơm ngon lạ lùng. Thoạt nhìn, những miếng vây lưng cá tưởng như rất cứng nhưng khi dùng thử, nhiều thực khách không khỏi ồ lên thích thú bởi miếng vây giòn rụm xen lẫn miếng thịt cá béo ngọt khi nhai. Chính vì vậy mà món tai tượng chiên xù lúc nào cũng được du khách trong và ngoài nước lựa chọn đầu tiên khi đến với xứ sở này.

Nhắc đến ẩm thực của Vĩnh Long, ngoài những món ăn ngon được chế biến từ cá nước ngọt, không thể không kể đến món ăn rất dân dã, mới nghe đã thấy ngồ ngộ là mắm sống ăn với khoai lang. Theo những người dân địa phương, xuất phát điểm của món ăn này - thì đây là món ăn lót lòng, ăn giữa buổi có từ thời khẩn hoang của nông dân Nam Bộ. Khi xưa khoai lang luộc, mắm sống ăn cặp với nhau theo kiểu dã chiến, tiện lợi cho nhà nông mỗi khi ra đồng. Ngày nay, khi chất lượng cuộc sống ngày càng được nâng cao, hình thức và chất lượng bữa ăn ngày càng được chú trọng thì món ăn này cũng được cải tiến nâng cấp. Trong nhiều đám tiệc ở địa phương, khoai lang mắm sống được xem như một món khai vị không thể thiếu. Người ta chọn loại khoai ngon, hấp chín để giữ được độ ngọt, bóc vỏ, xắt thành từng miếng nhỏ bày trên dĩa. Chỉ riêng đĩa khoai được sắp xen kẽ các màu tím, trắng, cam đã đủ bắt mắt. Mắm cá sặt, cá linh (ngon nhất là mắm cá trèn) trộn chanh đường cho vừa ăn, bày bên cạnh, thêm dĩa cơm dừa nạo trắng bong, dĩa rau cải, lá cách xanh mượt và chén ớt đỏ dậy nữa là đủ bộ. Ăn mắm sống, khoai lang đúng điệu là phải gói cuốn các nguyên liệu bên trong lá cách, lá cải nhưng vẫn có nhiều người thích gắp mỗi thứ một ít, nhân nha thưởng thức từng món một để cảm nhận hết vị thơm ngon.

Đặc thù sông nước mênh mông cũng tạo cho đời sống ẩm thực của người dân Vĩnh Long đủ loại rau rừng, rau sông có thể ăn được như: đọt non của cây săng máu, rau choại, đọt non cây bằng lăng, lá bứa rừng vừa dày vừa chua nhẹ ăn với bánh xèo, bánh khọt rất ngon; ăn mắm kho thì kiếm rau mát, lá chòi mòi, cỏ xước, bông súng, bông lục bình, bồn bồn, cọng lá tai tượng màu vàng, ngó môn; nấu cháo cá bỏ thêm lá sầu đâu….Ngoài ra người dân Vĩnh Long còn tập quán thích ăn những món ăn dân dã độc đáo của miệt ruộng đồng dưới hình thức nướng bằng rơm gọi là nướng trui. Cũng liên quan đến sông nước là các món ăn được chế biến từ ốc như: ốc bươu xào, ốc luộc, ốc lác hấp lá gừng non…thơm ngon, độc đáo không phải nơi nào cũng có.

Những đồ uống của Vĩnh Long cũng rất đặc biệt mà chỉ có những người dân gắn bó lâu dài với nơi đây mới khám phá, cảm nhận được hết. Khí hậu nóng bức, ánh nắng chói chang làm cho người ta phải tìm những chất uống mát mẻ, sẵn có. Ví như người dân huyện Bình Minh thường chặt cây gòn, nhựa cây tiết ra chất mủ, gỡ ra ngâm, uống rất mát. Ở huyện Tam Bình, Vũng Liêm có loại củ nưa được chế biến thành bột nưa (như bột sắn dây của miền Bắc), quấy với nước uống rất mát. Đề cập đến thức uống không thể không kể đến các loại rượu nếp, rượu gạo đặc sản của cư dân địa phương như: rượu Hoà Hiệp ở huyện Tam Bình, rượu Sơn Đông ở huyện Long Hồ, rượu Quảng Đức An ở huyện Trà Ôn, … Vào mùa sầu riêng, người dân ở đây thường mua rượu trắng ngon để ngâm sầu riêng, thường là loại sầu riêng múi màu vàng mỡ, thơm ngọt ngào.

Ẩm thực Vĩnh Long vốn đã độc đáo ngay từ buổi đầu khai hoang mở cõi, qua thời gian càng đặc sắc, đa dạng hơn với những biến tấu, pha trộn độc đáo. Trải qua quá trình cộng cư lâu dài, sự kết hợp chế biến từ các món ăn của các dân tộc anh em trên vùng đất Vĩnh Long không chỉ thể hiện sự gắn bó keo sơn, nghĩa tình trong cuộc sống mà còn góp phần bổ sung, làm phong phú thêm văn hoá ẩm thực của địa phương. Ở một góc độ khác, những món ăn tưởng chừng bình dị này lại được nâng lên thành một thứ văn hoá mà người ta có thể tìm thấy được qua nghệ thuật ẩm thực Vĩnh Long.