Cát Hải - Quyết tạo thế và lực mới

Cát Hải là một trong hai huyện đảo của thành phố Hải Phòng, bao gồm 366 đảo lớn, nhỏ trong đó đảo Cát Bà và Cát Hải là lớn nhất. Diện tích tự nhiên của huyện vào khoảng 350km² Đây là vùng đất có những nét địa lý tự nhiên hiếm có.

Là nơi sản xuất muối, nuôi trồng thuỷ hải sản, lại có cả những cánh đồng lúa nước bằng phẳng, trù phú. Đặc biệt, có Vườn Quốc gia Cát Bà, bảo tàng thiên nhiên với nhiều nguồn gien quý hiếm được thành lập từ năm 1986 với diện tích khoảng 15.200ha (rừng đồi núi chiếm 9.800ha, mặt nước 5.400ha). Năm 2004, tổ chức UNESCO công nhận phần lớn quần đảo Cát Bà là khu dự trữ sinh quyển thế giới.

Tiềm năng

Cát Hải là một đơn vị hành chính được thành lập vào loại xưa nhất của Hải Phòng. Thời Bắc thuộc gọi là Ân Phong; sau là Chi Phong, Hoa Phong, Nghiêu Phong. Thời thuộc Pháp lấy tên là Cát Hải, Cát Bà và giữ tên đó cho đến ngày nay. Trước năm 1957, Cát Bà và Cát Hải thuộc địa phận hành chính của tỉnh Quảng Ninh. Từ năm 1957, Chính phủ quyết định sát nhập Cát Hải, Cát Bà về thành phố Hải Phòng. Từ năm 1977 đến nay 2 huyện được hợp nhất thành huyện Cát Hải thuộc thành phố Hải Phòng. Toàn huyện có 10 xã và 2 thị trấn, chia 2 khu tương đương với 2 huyện cũ. Dân số toàn huyện đến năm 2008 là khoảng 29.000 người và khoảng 10.000 lao động vãng lai tham gia khai thác trên biển của khu vực vùng duyên hải Bắc bộ.

Do địa hình tự nhiên ưu đãi, Cát Hải là nơi có thế mạnh về kinh tế biển: khai thác thuỷ sản, hải sản, làm muối, chăn nuôi và trồng trọt... Ngành thuỷ sản luôn chiếm vị trí quan trọng trong mô hình kinh tế địa phương, hàng năm sản xuất đạt 5.000 – 7.000 tấn thuỷ sản các loại, chế biến 4 -5 triệu lít nước mắm phục vụ chủ yếu cho thị trường Duyên Hải Bắc bộ, nay vươn ra cả thị trường trong nước và quốc tế. Ngành nông nghiệp chủ yếu hướng vào trồng và bảo vệ rừng, bảo vệ khu dự trữ sinh quyển thế giới; chủ yếu trồng các loại cây ăn quả và nuôi các loài gia súc có giá trị kinh tế cao và là đặc sản của địa phương như: vải thiều, cam giấy, hồng, nuôi ong, nuôi dê núi và gà Liên Minh…; nghề trồng lúa nước vẫn được coi trọng song sản lượng hàng năm không lớn.

Đặc biệt những năm gần đây, trên huyện hình thành một lĩnh vực sản xuất kinh doanh mới. Đó là ngành du lịch - dịch vụ. Do thiên nhiên ưu đãi nên Cát Hải có cảnh quan đẹp, thiên nhiên kỳ thú hấp dẫn, là một trong những điểm du lịch lý tưởng thuộc quần thể du lịch sinh thái biển Hạ Long - Đồ Sơn - Cát Bà, nhất là sau khi Tổng cục du lịch Việt Nam quyết định xây dựng Cát Bà thành khu trung tâm du lịch sinh thái rừng - biển - đảo tầm cỡ quốc gia, quốc tế và UNESCO công nhận Cát Bà là khu dự trữ sinh quyển thế giới.

Tuyến đường giao thông trên huyện ngày càng được nâng cao chất lượng với hai tuyến xuyên đảo Cát Bà - Cát Hải - Đình Vũ - Hải Phòng và tuyến Cát Bà - Gia Luận - Tuần Châu - Quảng Ninh. Một loạt các tuyến thuỷ cao tốc được hình thành góp phần nối liền đảo với đất liền và các khu du lịch khác trong vùng. Trên huyện có hai bệnh viện đa khoa, hai trường phổ thông trung học và tại hầu hết các xã, thị trấn đều có trường mầm non, tiểu học và trung học cơ sở, phổ thông cơ sở và có trạm xá.

Truyền thống lịch sử

Truyền thống lịch sử ở địa phương còn lưu lại những chuyện rất cảm động về tinh thần đấu tranh anh dũng của những thế hệ người dân sống trên đảo xưa kia. Chuyện kể rằng, từ lâu lắm, vùng đất này đã từng là hậu cứ của các cuộc chiến đấu chống giặc giã. Đàn ông trai tráng phải ra tuyến trước, trấn giữ các hòn đảo phía ngoài đánh giặc. Còn các bà, các chị ở lại đảo để sản xuất, vừa tham gia chiến đấu bảo vệ đảo, vừa nuôi quân đánh giặc. Tuy “chân yếu tay mềm” nhưng do điều kiện thời chiến, các bà, các chị đã trở thành những chủ nhân chính lãnh đạo hải đảo, góp phần quan trọng vào chiến công chung. Vì thế người ta gọi hòn đảo lớn nhất trong số 366 hòn đảo này là Đảo Các Bà (sau gọi chệch là đảo Cát Bà). Các hòn đảo phía bắc do đàn ông trai tráng chiếm giữ được gọi là đảo Các Ông (nay thuộc Quảng Ninh).

Không hiểu từ bao giờ, có câu sấm truyền dạy: “Thắng vi đế vi vương, bại Cát Bà vi cứ” nghĩa là thắng trận thì trở thành vua quan, bại trận thì hãy ra Cát Bà mà lập căn cứ. Bởi vậy đảo Cát Bà từng có vinh dự được chọn làm nơi đóng quân của rất nhiều tướng quân trong cuộc khởi nghĩa của nhân dân ta từ xa xưa. Năm 1750, Nguyễn Hữu Cầu (Quận He) khởi nghĩa chống nhà Trịnh đã lấy Cát Bà làm một cứ địa quan trọng. Khi Pháp đổ bộ lên chiếm đảo, nhân dân trên đảo đã nhất tề đứng lên chống bọn thực dân. Hoàng thống Tề cùng em gái là Hoàng Lan Vù đã dấy binh chống giặc tại quê nhà là làng Trân Châu (đảo Cát Bà) vào năm 1874.

Trong 9 năm chống thực dân Pháp xâm lược, Cát Bà, Cát Hải đã trở thành một trong nhưng căn cứ địa của chiến khu Đông Triều (Quảng Ninh). Trong những năm đối mặt với cuộc phong toả huỷ diệt của Mỹ, quân dân trên đảo đã tổ chức đánh giặc gần 600 trận lớn nhỏ, bắn rơi 4 máy bay, bắn cháy 1 tàu chiến và tham gia bắt sống tên phi công Mỹ đầu tiên ở vùng biển Hải Phòng. Từ những điều sơ lược trên cũng đủ khẳng định rằng Cát Hải là một địa danh giàu truyền thống đánh giặc, xứng đáng với lời đề tặng của Chính Phủ “Hà Sen anh dũng - Đôn Lương kiên cường” (Tư liệu lưu trữ tại văn phòng Thành uỷ Hải Phòng).

Cát Hải còn là miền đất nổi danh bởi nơi đây mang đậm dấu tích của một nền văn hoá bản địa lâu đời. Kết quả nghiên cứu của các nhà khảo cổ học khi nghiên cứu tại đảo Cát Bà đã rút ra nhận định: đây là một trong những nơi có dấu vết của người Việt cổ đại sinh sống và tồn tại lâu năm.

Một điểm nổi bật nữa trong các giá trị làm nên truyền thống văn hoá Cát Hải là các hoạt động lễ hội dân gian. Nổi bật hơn cả là lễ hội đua bơi thuyền trên biển. Hàng năm cứ vào ngày 21 tháng giêng (sau tết Nguyên Đán) ngư dân làng chài khắp nơi lại tụ hội về khu Gia Lộc (đảo Cát Hải) để tiến hành hoạt động thi bơi thuyền, mở đầu cho một vụ cá Nam - Vụ cá lớn nhất trong năm. Cát Hải cũng có vinh dự lớn được đón Bác Hồ kính yêu ra thăm vào ngày 31/3/1959. Đó vừa là phần thưởng xứng đáng cho Cát Hải; đồng thời cũng là những nét truyền thống góp phần làm sâu sắc thêm truyền thống vẻ vang của quê hương.

(Hoàng Luân - Trưởng Ban Tuyên giáo huyện Cát Hải)