“Chúng tôi đề xuất tổ chức Diễn đàn khởi nghiệp thường niên, hướng tới hình thành mạng lưới khởi nghiệp ASEAN, hướng tới khát vọng xây dựng ASEAN trở thành trung tâm khởi nghiệp sáng tạo của châu Á và thế giới”.
Đây là đề xuất của TS Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI, Trưởng Ban Chỉ đạo Chương trình Khởi nghiệp Quốc gia tại Diễn đàn khởi nghiệp Asean 2020 với chủ đề: Hợp tác phát triển minh bạch và bền vững trong thời đại số và Cơ hội mới trong thời đại số vừa được tổ chức tại Hà Nội.
Xây dựng một thương hiệu Asean về khởi nghiệp sáng tạo
Theo ông Lộc, chuyển đổi số không phải là việc của riêng các doanh nghiệp lớn, không phải việc “trên mây”, chuyển đối số là việc của tất cả các doanh nghiệp, bao gồm các doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ và vừa. Các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa sẽ là chủ nhân của kỷ nguyên số chứ không chỉ là các doanh nghiệp lớn.
“Chúng ta đã có nhiều thực tiễn, kinh nghiệm tốt trong xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp ở các nước ASEAN riêng lẻ. Bây giờ là lúc chúng ta phải ngồi lại với nhau để chia sẻ kinh nghiệm, lan toả, tích hợp và nhân lên tạo hệ sinh thái khởi nghiệp của ASEAN, một thương hiệu ASEAN về khởi nghiệp sáng tạo”, ông Lộc nhấn mạnh.
Ông Lộc cho rằng, với kỹ thuật số và nền tảng công nghệ, thế giới đang nhỏ lại, các doanh nghiệp nhỏ sẽ trở lớn lên và đương đầu với các người khổng lồ. DNNVV bao giờ cũng là sương sống với mọi nền kinh tế. “Vì vậy, làm sao để các DNNVV, DN nhỏ có thể thực hiện chuyển đổi số, có thể lớn lên, đó là trách nhiệm của chúng ta”, Chủ tịch VCCI nói.
Đối với Việt Nam, theo ông Phạm Dũng Nam, Giám đốc Văn phòng Đề án hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025, Bộ Khoa học công nghệ, để hình thành một lực lượng doanh nghiệp khởi nghiệp thực sự mạnh, đủ năng lực cung cấp các sản phẩm và dịch vụ mang thương hiệu Việt với chất lượng và độ tinh xảo cao, chiếm lĩnh được thị trường trong nước và vươn ra thị trường khu vực, thậm chí toàn cầu, chính sách cho khởi nghiệp cần tính toán sao cho không đầu tư dàn trải. Đặc biết, không hỗ trợ chung chung mang tính phong trào cho khởi sự kinh doanh, mà cần có lộ trình chiến lược kết hợp các giải pháp chính sách ngắn hạn và dài hạn, tập trung cho các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo có tiềm năng tăng trưởng cao trong một số lĩnh vực ưu tiên của nền kinh tê hoặc phát triển sản phẩm, dịch vụ mang thế mạnh riêng có của vùng, miền, quốc gia.
Trong đầu tư cho khởi nghiệp, vai trò của xã hội và doanh nghiệp là vô cùng quan trọng. Trong chuỗi hoạt động nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, Nhà nước có thể đầu tư cho nghiên cứu cơ bàn, nghiên cứu ứng dụng và một phần của hoạt động sản xuất thử nghiệm. Tuy nhiên, theo ông Nam, để đưa các kết quả nghiên cứu từ phòng thí nghiệm ra thị trường, ứng dụng được trong hoạt động sản xuất, kinh doanh để tạo thành sản phẩm, dịch vụ mới có giá trị gia tăng cho xã hội, thì cần sự đầu tư có trách nhiệm của các lực lượng xã hội, các quỹ đầu tư mạo hiểm, các nhà đầu tư thiên thần, trong đó các doanh nghiệp lớn đóng vai trò quan trọng; cần cơ chế đối tác hợp tác công - tư thực sự hiệu quả để huy động được nguồn lực tài chính đầu tư cho các doanh nghiệp khởi nguồn, khởi nghiệp sáng tạo.
Đáng chú ý, ông Nam cho rằng, trong hệ sinh thái đối mới sáng tạo và khởi nghiệp quốc gia, trường đại học đóng vai trò quan trọng. Đây là nơi cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho khu vực công nghiệp và xã hội, đóng góp vào sự gia tăng tài sản trí tuệ và năng lực trí tuệ cho các doanh nghiệp. Lực lượng sinh viên với nhiều ý tưởng sáng tạo và tư duy tươi mới là đầu vào đầy tiềm năng cho các dự án khởi nghiệp.
4 sáng kiến thúc đẩy mạng lưới khởi nghiệp
Để bắt kịp với xu hướng phát triển hiện đại, theo ông Nam, các trường đại học Việt Nam cần được trang bị đủ năng lực để tăng cường hoạt động nghiên cứu khoa học phát triển công nghệ và chuyển giao công nghệ, hình thành các vườn ươm (incubator) và đơn vị thúc đẩy kinh doanh (business accelerators) để nuôi dưỡng các ý tưởng sáng tạo và các doanh nghiệp khởi nguồn (spin-offs), khởi nghiệp (start-ups).
Bên cạnh các nguồn lực tài chính, hoạt động khởi nghiệp sáng tạo cần được hỗ trợ bởi hạ tầng kỹ thuật cứng và mềm thuận lợi. Đó là các không gian làm việc chung, hạ tầng công nghệ thông tin Internet, thông tin và cơ sở dữ liệu, mạng lưới và quan hệ đối tác, đặc biệt là đội ngũ các nhà cố vấn, huấn luyện viên, tư vấn khởi nghiệp, phát triển thị trường và kết nối đầu tư trong nước, nước ngoài.
“Quan trọng hơn, cần nuôi dưỡng văn hóa dám đương đầu với rủi ro, thách thức và bao dung với sự thất bại như một bước đệm tất yếu dẫn tới thành công. Tuy nhiên, đối với một nước chịu ảnh hưởng của văn hóa truyền thống Á Đông như Việt Nam, việc thay đổi tư duy và văn hóa khöi nghiệp của người dân cần thời gian và lộ trình, khỏi đầu từ các chính sách có định hướng dài hạn của Nhà nước”, ông Nam khẳng định.
Với thực tế xuất phát điểm, trình độ và quy mô của các nền kinh tế ASEAN khác nhau, nhưng có chung mục đích hướng tới sự hình thành một cộng đồng khởi nghiệp, một hệ sinh thái khởi nghiệp thuận lợi trong ASEAN, từ đó, thúc đẩy hợp tác đầu tư và sự phát triển mạnh mẽ của lực lượng doanh nghiệp, doanh nhân, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ của các quốc gia, các nền kinh tế thành viên ASEAN. Để tiến tới mục tiêu đó, theo ông Nam, cần cân nhắc khả năng thiết lập và vận hành một nền tảng trực tuyển kỹ thuật số có tính tương tác cao để kết nối các hệ sinh thái khởi nghiệp quốc gia của 10 nền kinh tế thành viên ASEAN (ASEAN Startup Ecosystems Supporting Digital Platform), qua đó, thúc đẩy quan hệ hợp tác, chia sẻ thông tin trực tuyến và kết nối đối tác giữa các bên liên quan trong hệ sinh thái khởi nghiệp ASEAN.
Bên cạnh đó, cân nhắc khả năng huy động nguồn lực để hình thành một loại hình Quỹ đầu tư mạo hiểm hoặc Chương trình hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đến từ các nền kinh tế thành viên ASEAN; Tổ chức các chương trình tăng tốc đào tạo, huấn luyện kỹ năng khởi nghiệp dành cho các nhóm khởi nghiệp sáng tạo của các nền kinh tế thành viên ASEAN.
Đặc biệt, theo ông Nam, có thể định kỳ tổ chức các sự kiện Ngày hội kết nối cộng đồng khởi nghiệp ASEAN, có thể tổ chức luân phiên tại từng quốc gia, để tạo điều kiện gặp gỡ, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm, trình diễn sản phẩm, dịch vụ và kết nối khởi nghiệp với các nhà đầu tư.
Bà Caitlin Wiesen, Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam Châu Á là nơi sinh sống của hơn 60% thanh niên trên thế giới, khoảng 700 triệu người trẻ và đây cũng là nơi có số lượng người thất nghiệp cao nhất thế giới. Khu vực này là một trong những khu vực có tỷ lệ khởi nghiệp trẻ cao nhất trên toàn cầu và 40% trong số các công ty khởi nghiệp này đang tạo ra việc làm. Ở các quốc gia như Indonesia, Malaysia, Việt Nam và Thái Lan, Doanh nghiệp nhỏ và vừa (MSME) chiếm hơn 70% số việc làm trong khu vực tư nhân. Tại Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), chúng tôi đã và đang hỗ trợ các nỗ lực liên quan đến phát triển kinh doanh tại Việt Nam thông qua nhiều sáng kiến khác nhau. Ví dụ, cùng với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Trung tâm Hỗ trợ Khởi nghiệp Quốc gia thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ và Đoàn Thanh niên, chúng tôi đang nỗ lực thúc đẩy tính liêm chính trong kinh doanh, có trách nhiệm và tác động đến kinh doanh cũng như tinh thần kinh doanh trong giới trẻ. Năm nay, hơn 140 doanh nhân trẻ từ 26 tỉnh đã được đào tạo về cách bảo vệ doanh nghiệp của họ khỏi tham nhũng bằng cách áp dụng các công cụ và thực hành liêm chính trong kinh doanh ngay từ đầu. UNDP sẽ tiếp tục hỗ trợ các quốc gia và doanh nghiệp ASEAN trong nỗ lực phát triển môi trường khởi nghiệp lành mạnh và bền vững, thúc đẩy hợp tác và phát triển trong khu vực ASEAN. Chúng tôi cũng hy vọng sẽ tăng cường quan hệ đối tác giữa các nước ASEAN và các trung tâm khu vực khác trên thế giới.
Ông Gareth Ward, Đại sứ Vương quốc Anh tại Việt Nam Các doanh nghiệp startup của Việt Nam rất tiềm năng. Tôi tin rằng trong tương lại họ sẽ phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này đôi khi vẫn còn gặp khó bởi các chính sách. Các rào cản chính sách tại Việt Nam phải đặt trong mối quan hệ với việc thực thi các chính sách trên thực tế, khi đó mới thấy hết được bức tranh mà cộng đồng startup đang nhìn thấy và tìm lối đi.Trong quá trình làm việc và tư vấn cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực khởi nghiệp đôi khi vẫn còn gặp khó bởi các giấy phép con, các quy định hành chính… Để gỡ khó cho các doanh nghiệp này, một tư duy mở sẽ là gợi ý tốt trong việc tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp khởi nghiệp. Chúng ta hoàn toàn có thể lắng nghe các doanh nghiệp xem họ đang vướng ở đâu để tìm cách tháo gỡ. Chúng ta hoàn toàn có thể phản ứng nhanh và gỡ vướng các quy định trong thời gian ngắn nhất thay vì để doanh nghiệp khởi nghiệp phải chờ đợi quá lâu. Đây cũng chính là cách làm giúp nước Anh có thêm nhiều doanh nghiệp lớn mạnh. Chúng tôi có rất nhiều doanh nghiệp lớn mạnh nhờ bệ đỡ vững chắc từ các chính sách thuận lợi. Ban đầu họ cũng chỉ là những doanh nghiệp khởi nghiệp nhỏ nhưng chỉ sau một thời gian ngắn họ đã trở thành các doanh nghiệp tỷ USD. Đây là vấn đề mà Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi. Ngoài ra, công nghệ chính là chìa khóa của tương lai. Các doanh nghiệp khởi nghiệp muốn lớn mạnh nhanh thì công nghệ là vấn đề buộc phải quan tâm bởi ứng dụng công nghệ sẽ giúp nâng cao năng suất, hạ giá thành sản phẩm và giúp doanh nghiệp nâng cao tính cạnh tranh của sản phẩm.
Ông Phạm Đình Đoàn, Chủ tịch Tập đoàn Phú Thái, Chủ tịch Dự án di sản ASEAN Digital STARS Diễn đàn khởi nghiệp ASEAN là sáng kiến của Việt Nam trong khuôn khổ hợp tác với Dự án Mạng lưới khởi nghiệp công nghệ số ASEAN - Digital STARS. Tiếp nối trọng tâm của ASEAN BAC 2019 về CMCN 4.0, chủ đề của ASEAN BAC 2020 là “ASEAN số vì sự phát triển bền vững” và nhấn mạnh đến tác động của kỷ nguyên số; Gắn kết phát triển kinh tế với phát triển xã hội: bền vững và bao trùm; và thể hiện tính tiên phong của cộng đồng doanh nghiệp: đối mới, sáng tạo, có tinh thần trách nhiệm vì sự phát triển bền vững của khu vực. Đại dịch đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các nền kinh tế trong khu vực, sản xuất bị gián đoạn, nhu cầu suy giảm, chuỗi cung ứng bị đứt gẫy… Tuy nhiên, nhìn ở khía cạnh tích cực, đây lại là cú hích thúc đẩy các doanh nghiệp nhanh chóng chuyển đổi số. Hỗ trợ MSMEs chuyển đổi số cũng sẽ mang đến các cơ hội bình đẳng, thúc đẩy đổi mới và tăng trưởng bao trùm. Chính vì vậy, trọng tâm của dự án là nhằm giúp các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSMEs) sẵn sàng ứng phó với các cơ hội và thách thức đến từ kỷ nguyên số và sự thay đổi nhanh chóng của môi trường kinh doanh để có thể phát triển lớn mạnh và bền vững hơn. Hỗ trợ MSMEs chuyển đổi số cũng sẽ mang đến các cơ hội bình đẳng cho các nhóm dễ bị tổn thương như phụ nữ, doanh nhân trẻ, người nghèo… đưa yếu tố con người vào trung tâm, không để ai bị bỏ lại phía sau. |
Quỳnh Chi (Vietnam Business Forum)
English
