Phát triển bền vững làng nghề truyền thống

Vĩnh Long là vùng đất hội tụ nhiều làng nghề truyền thống nổi tiếng mà sản phẩm đã có mặt nhiều nơi trên thế giới. Những năm qua, hoạt động sản xuất kinh doanh ở các làng nghề đã có sự phát triển mạnh mẽ, tạo việc làm, tăng thu nhập cho hàng nghìn lao động, góp phần xoá đói giảm nghèo và chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn.

Góp phần phát triển kinh tế địa phương

Vĩnh Long có 23 làng nghề truyền thống được công nhận đạt tiêu chí mới của Bộ NN & PTNT, trong đó một số nghề như gạch ngói, gốm sứ, chầm nón, thêu đan, dệt chiếu…đã sản xuất ra một khối lượng hàng hóa khá lớn, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của thị trường trong nước lẫn xuất khẩu. Đặc biệt đã hình thành các làng nghề thế mạnh gắn với vùng nguyên liệu, làng nghề ven các trục giao thông nhằm thu hút lao động địa phương, giảm chi phí vận chuyển như: làng nghề sản xuất gạch ngói ở 2 huyện Long Hồ, Mang Thít; làng nghề trồng và se lõi cói, đan thảm lục bình ở huyện Vũng Liêm, Tam Bình; làng nghề làm bánh tráng ở huyện Trà Ôn…, giải quyết việc làm cho trên 20.000 lao động ở nông thôn. Ngoài ra nhờ gắn với vùng nguyên liệu và khai thác thế mạnh lao động nông nhàn ở nông thôn, các làng nghề tại Vĩnh Long phát triển mạnh về quy mô. Ví như nghề đan thảm lục bình từ xã Ngãi Tứ đã phát triển mạnh sang các xã thuộc huyện Tam Bình, xã Trường An (Tp.Vĩnh Long); nghề se lõi cói phát triển sang các xã thuộc huyện Vũng Liêm…, qua đó cung cấp nguồn nguyên liệu sơ chế cho các cơ sở sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ trong và ngoài tỉnh.

Theo Sở Công Thương Vĩnh Long, ngành nghề nông thôn chiếm tỷ lệ 35% - 40% trong cơ cấu sản xuất ngành công nghiệp, giá trị sản xuất hàng năm đạt gần 2.000 tỷ đồng, qua đó góp phần to lớn trong phát triển kinh tế địa phương, cải thiện và nâng cao chất lượng đời sống nhân dân. Làng nghề tại Vĩnh Long có bước phát triển nhanh và đạt hiệu quả cao là do đã tận dụng được nguồn nguyên liệu sẵn có tại địa phương, sử dụng tốt hơn những vùng đất sản xuất nông nghiệp kém hiệu quả; tạo thêm việc làm cho lao động nông thôn, tận dụng thời gian nông nhàn, tăng thêm nguồn thu cho người dân nông thôn.

Một nguyên nhân khác là do các cấp ủy, chính quyền tỉnh luôn quan tâm, tạo điều kiện cho người dân học tập, tham quan mô hình phát triển nghề và làng nghề ở các tỉnh khác. Chính quyền địa phương có các chính sách quy định cụ thể để khuyến khích và hỗ trợ phát triển làng nghề, ngành nghề nông thôn. Bằng nguồn kinh phí của chương trình mục tiêu quốc gia đầu tư cho phát triển, đào tạo nghề nông thôn và nguồn ngân sách địa phương, tỉnh đã đầu tư trên 2 tỉ đồng để phát triển các làng nghề nông thôn. Trong đó, chú trọng thực hiện các chính sách ưu đãi đầu tư vốn phát triển sản xuất, chuyển giao tiến bộ khoa học - kỹ thuật, đào tạo cán bộ quản lý, đào tạo nghề cho người lao động, thực hiện các cơ chế trong liên doanh, liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm.

Nâng cao hiệu quả

Vĩnh Long có nhiều làng nghề truyền thống, việc phát triển các làng nghề được chính quyền quan tâm sát sao và thời gian qua thật sự đã đạt được nhiều thành tựu khởi sắc. Tuy nhiên hãy còn nhiều bất cập trong việc phát triển làng nghề theo hướng bền vững và đạt hiệu quả kinh tế cao. Bằng chứng là phần lớn các làng nghề còn sản xuất theo quy mô nhỏ lẻ, chưa bắt kịp với sự phát triển của thị trường, chưa kết hợp với việc phát huy các giá trị truyền thống để phát triển du lịch ngay tại làng nghề. Đặc biệt một số làng nghề có vốn đầu tư thấp, thiết bị - công nghệ sản xuất lạc hậu, sản phẩm chưa có thương hiệu nên khó cạnh tranh trên thương trường. Trình độ quản lý, ngành và dịch vụ hỗ trợ, hệ thống mẫu mã kiểu dáng còn hạn chế. Cơ chế chính sách cho phát triển nghề và làng nghề chưa triển khai đầy đủ, đồng bộ…

Làng nghề vốn được xem là “một khu công nghiệp thu nhỏ”, nơi tập trung chủ yếu các nghề truyền thống với những hộ sản xuất thủ công, ít vốn. Giữ và phát triển kinh tế làng nghề cũng là giữ lại sản phẩm truyền thống, giữ được sự đa dạng thành phần của nền kinh tế. Trên cơ sở nhận thức rõ vai trò của phát triển kinh tế làng trong lộ trình đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội của toàn tỉnh, đồng thời thực hiện mục tiêu xây dựng “mỗi làng - một làng nghề nông thôn” theo tiêu chí của Bộ NN&PTNT, chính quyền tỉnh Vĩnh Long xác định sẽ tiếp tục chú trọng duy trì và phát triển mạnh mẽ các làng nghề nông thôn tại địa phương, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Theo đó tỉnh chỉ đạo các địa phương tích cực vận động để nhân dân yên tâm duy trì và mở rộng sản xuất, trong đó chú trọng việc thông tin, tuyên truyền đến người dân trong việc phát huy các giá trị nghề truyền thống.

Ngoài ra từ nay đến năm 2020, tỉnh đầu tư 13,3 tỷ đồng thực hiện Đề án khôi phục và bảo tồn làng nghề, trong đó tập trung khôi phục các làng nghề truyền thống giàu tiềm năng nhưng đang có nguy cơ bị mai một dần. Chú trọng khôi phục, mở rộng quy mô làng nghề truyền thống theo hướng hội nhập, ưu tiên hỗ trợ những ngành nghề, làng nghề có thị trường, gắn với vùng nguyên liệu và thu hút nhiều lao động nông thôn như: làng nghề sản xuất gạch ngói, gốm đất đỏ, chế biến nông sản... Đồng thời phát triển mạnh các làng nghề mới như: chế biến khoai lang, may thêu thủ công, trồng và sơ chế nấm rơm…

Đặc biệt Vĩnh Long có chính sách ưu đãi thu hút các doanh nghiệp đầu tư để khôi phục và phát triển các làng nghề truyền thống, mở thêm các tuyến tham quan du lịch; đẩy mạnh công tác quảng bá, giới thiệu và đăng ký thương hiệu sản phẩm có nguồn gốc từ các làng nghề; hình thành thêm một số làng nghề mới theo nhu cầu thực tế của thị trường. Hàng năm, tỉnh sẽ đầu tư nguồn vốn ngân sách hỗ trợ 60% kinh phí xây dựng cơ sở hạ tầng và xử lý môi trường đối với các cụm cơ sở ngành nghề, làng nghề thực hiện theo qui hoạch tổng thể và qui hoạch ngành nghề nông thôn. Đồng thời hỗ trợ một số doanh nghiệp năng động làm nòng cốt thu hút các hộ tham gia phát triển ngành nghề nông thôn, hình thành làng nghề tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ, hướng đến mục tiêu nâng giá trị sản xuất tiểu thủ công nghiệp, làng nghề chiếm từ 50% đến 55% trên giá trị sản xuất toàn ngành công nghiệp Vĩnh Long vào cuối năm 2020.

Bảo Ngọc