Cao su Sơn La: 15 năm hành trình xây dựng niềm tin

Phát triển cây cao su ở Tây Bắc là một chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước nhằm phát triển kinh tế gắn với ổn định an sinh xã hội, xây dựng nông thôn mới, và đặc biệt là nhằm tri ân đồng bào tại vùng đất giàu truyền thống cách mạng nhưng đời sống còn khó khăn.

Ông Trương Minh Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Cao su Sơn La thăm vườn cao su

Sơn La là tỉnh Tây Bắc đầu tiên trồng cây cao su với quy mô công nghiệp. Sau 15 năm bén rễ và phát triển, vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ và cả những nghi ngại, tranh cãi trái chiều, đến nay phần lớn diện tích cây đã khép tán và cho khai thác. Cùng với đó, giá mủ cao su trên thị trường đang có tín hiệu tích cực, việc tiêu thụ sản phẩm thuận lợi giúp nâng cao thu nhập cho người công nhân và người dân góp đất đã được hưởng lợi tức trên những thửa đất của mình.

Năm 2007, tỉnh Sơn La đã quy hoạch, triển khai thực hiện chương trình phát triển cây cao su với mục tiêu đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn; bố trí lại cơ cấu lao động nông thôn, tạo lập được các vùng sản xuất hàng hóa và thay đổi cơ bản tập quán canh tác, trình độ sản xuất của nông dân. Đồng thời, từng bước xây dựng nguồn nhân lực tại chỗ có trình độ, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.

Nhằm cụ thể hóa chủ trương vào thực tiễn, tỉnh Sơn La và Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (VRG) phối hợp thực hiện chương trình phát triển cây cao su trên địa bàn. Theo đó, cây cao su được xác định là cây đa mục đích giúp thúc đẩy phát triển kinh tế; tăng độ che phủ rừng, bảo vệ đất, phòng chống thiên tai, chống xói mòn; góp phần xóa đói, giảm nghèo cho người dân; tăng cường an ninh quốc phòng và trật tự xã hội ổn định. Phát triển cây cao su với phương thức người dân góp giá trị quyền sử dụng đất để tham gia trồng cao su và đủ điều kiện sẽ được tuyển làm công nhân, trở thành cổ đông của Công ty, được hưởng đầy đủ quyền lợi về các loại bảo hiểm theo quy định của Bộ Luật lao động. Ngày 04/7/2007, Công ty Cổ phần Cao su Sơn La được thành lập, ngoài các thành viên trong VRG, còn có hơn 7.200 hộ gia đình tại 123 bản thuộc 18 xã của 6 huyện trên địa bàn tỉnh là cổ đông góp 6.039ha đất trồng cao su.

Nhìn lại chặng đường đã qua, ông Trương Minh Tuấn - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Cao su Sơn La cho biết: “Phát triển cây cao su ở Sơn La là lĩnh vực mới, nên trong thời gian đầu triển khai, một số loại giống đưa ra địa phương không có khả năng chịu lạnh nên tốc độ sinh trưởng, phát triển không đồng đều. Thậm chí có loại giống không thể chịu được những đợt rét đậm, rét hại nên đã chết. Mô hình liên kết giữa doanh nghiệp và người dân góp đất trồng cao su cũng chưa từng được áp dụng ở Sơn La nên trong quá trình thực hiện còn gặp nhiều vướng mắc. Đặc biệt khi kết thúc giai đoạn kiến thiết, chuyển sang chăm sóc, cây cao su bắt đầu khép tán, lại chưa được khai thác, chưa có sản phẩm, đời sống công nhân và người dân góp đất trồng cao su gặp rất nhiều khó khăn”.

Song với sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị, vừa làm, vừa rút kinh nghiệm, những khó khăn, vướng mắc dần được tập trung tháo gỡ. Năm 2016, diện tích 150ha cao su đầu tiên của Sơn La cho khai thác được 300 tấn mủ đông, vượt 170% kế hoạch Tập đoàn giao. Mức thu nhập bình quân của công nhân đạt 3,6 triệu đồng/tháng,… Sự kiện này đã đánh dấu thành công bước đầu của chương trình trồng cây cao su tại Sơn La. Bởi những năm sau đó, nhiều diện tích khác lần lượt bước vào chu kỳ khai thác với năng suất mủ ngày càng nâng lên, mang lại niềm tin, sự lạc quan phấn khởi đối với tập thể công nhân cũng như người dân tham gia góp đất trồng cao su.

Đặc biệt, để nâng giá trị cao su, không phải bán mủ thô, phụ thuộc vào sự lên xuống bấp bênh của thị trường, năm 2018, Nhà máy chế biến mủ cao su Sơn La đã được khởi công xây dựng tại xã Tông Lệnh, huyện Thuận Châu, có công suất chế biến 6.000 tấn mủ/năm. Đây là nhà máy chế biến mủ cao su đầu tiên ở khu vực Tây Bắc với thiết bị chủ yếu của Nhật Bản và châu Âu, xử lý nước thải bằng công nghệ vi sinh, nước thải ra cột A theo tiêu chuẩn QCVN:01-MT:2015 BTNMT. Từ khi Nhà máy chế biến mủ đi vào hoạt động, sản lượng mủ cao su không còn phải bán theo giá thô, sản phẩm cao su của Sơn La với chất lượng tốt có thương hiệu trên thị trường trong nước và quốc tế. Không chỉ thu mua chế biến mủ cao su trên địa bàn của tỉnh, Nhà máy còn là nơi tiêu thụ một phần mủ cao su thô của vùng Tây Bắc, giúp cho cây cao su bén rễ xanh tươi, trụ vững nơi miền biên cương Tổ quốc.

Đến nay, sau 15 năm thực hiện chủ trương phát triển cây cao su, từ 70ha cây cao su đầu tiên trồng tại Phiêng Tìn, thị trấn Ít Ong của huyện Mường La, diện tích đất trồng cây cao su đã trải khắp 133 bản thuộc 6 huyện: Quỳnh Nhai, Thuận Châu, Mường La, Mai Sơn, Yên Châu và Vân Hồ với tổng diện tích hơn 6.000ha cây cao su. Tại những khu vực này, hàng nghìn ha đất trống, đồi trọc, đất bạc màu canh tác kém hiệu quả,… đã được chuyển đổi thành những đồi cao su xanh trập trùng. Người nông dân với tập quán canh tác lạc hậu năm xưa đã hoàn toàn thay đổi với lối làm việc có kỷ cương, giờ giấc theo tác phong công nghiệp, kỹ năng làm việc tốt, có kỷ luật cao.

Cây cao su phát triển đến đâu, các công trình điện, giao thông, trường học, trạm y tế hình thành đến đó và các khu thị tứ được mở rộng. Trong đó, hệ thống đường lô, liên lô được mở, ngoài phục vụ sản xuất còn giúp cho việc đi lại của bà con giữa các bản được thuận lợi hơn. Công ty đã xây dựng 15 trụ sở nông trường, đội sản xuất, 8 nhà văn hóa, 13 lớp học mầm non và các dịch vụ, sân thể thao phục vụ công nhân và bà con dân bản. Ngoài ra, từ năm 2016, toàn bộ diện tích cây cao su đã đạt tiêu chí che phủ rừng và được hưởng chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng. Từ năm 2016 đến 2021, Công ty được chi trả gần 10 tỷ đồng, số kinh phí này đầu tư cho công tác phòng cháy chữa cháy, bảo đảm an ninh trật tự và hỗ trợ thêm sinh kế cho công nhân,…

Năm 2022, mặc dù gặp nhiều khó khăn nhưng Công ty Cổ phần Cao su Sơn La đã nỗ lực vượt khó và phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ được giao. Sản lượng khai thác ước đạt 4.900 tấn, doanh thu đạt khoảng 198,2 tỷ đồng, lợi nhuận đạt 20,3 tỷ đồng; thu nhập của người lao động đạt hơn 6,09 triệu đồng/người/tháng.

Cùng với tập trung phát triển sản xuất, Công ty đặc biệt quan tâm, chăm lo đời sống cho người lao động, đảm bảo quyền lợi bao gồm thu nhập, bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp,… để họ yên tâm gắn bó và làm việc. Ngoài ra, Công ty tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho người lao động; phối hợp với cơ quan, đơn vị địa phương tổ chức thăm hỏi giúp đỡ đoàn viên, người lao động.

Đồng thời, Công ty chủ động phối hợp với các tổ chức, đoàn thể vận động, hỗ trợ công nhân phát triển kinh tế gia đình, tăng thu nhập thông qua hoạt động hỗ trợ vốn, các phòng ban chuyên môn hỗ trợ kỹ thuật cho hộ công nhân trồng xen canh như ngô, lúa, đậu, lạc, cà phê,… và chăn nuôi gia cầm. Đặc biệt, từ chủ trương cho người công nhân vay không tính lãi để trồng cỏ và nuôi bò nhốt chuồng đã có 1.201 hộ vay vốn gần 6,8 tỷ đồng, tương đương với 1.201 con bò,…

“Trải qua chặng đường 15 năm, dù việc phát triển cây cao su trên địa bàn tỉnh Sơn La vẫn còn đang gặp một số khó khăn, vướng mắc, tuy nhiên với những kết quả đạt được có thể khẳng định chủ trương phát triển cây cao su trên địa bàn Sơn La đã thực sự thành công. Trong đó tiêu biểu nhất là tạo việc làm, thu nhập ổn định cho hơn 1.300 lao động địa phương, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số. Từ khi cây cao su được đưa vào khai thác, bà con góp đất trồng cao su có thêm nguồn thu nhập từ phân chia giá trị sản phẩm. Lợi ích về kinh tế và xã hội đã củng cố niềm tin với chính quyền và nhân dân địa phương, khích lệ người lao động tích cực tham gia quản lý, chăm sóc và khai thác mủ cao su”, ông Trương Minh Tuấn nhấn mạnh.

 Nguyễn Bách (Vietnam Business Forum)