Ban Quản lý di tích tỉnh Điện Biên: Làm tốt nhiệm vụ phát huy giá trị di tích lịch sử quốc gia đặc biệt

Sau hơn 5 năm thành lập, Ban Quản lý di tích tỉnh Điện Biên đã từng bước khẳng định vai trò nòng cốt trong công tác gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử, đặc biệt là Di tích Quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ. Những kết quả đơn vị đạt được chính là minh chứng rõ nét cho chủ trương đúng đắn của tỉnh Điện Biên trong việc xây dựng mô hình chuyên trách, đáp ứng yêu cầu phát triển ngành văn hóa gắn với du lịch tỉnh nhà trong giai đoạn mới.

Bảo quản hiện vật ngoài trời tại các di tích

Khẳng định chủ trương đúng đắn

Ban Quản lý di tích tỉnh Điện Biên là đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch, được thành lập theo Quyết định số 992/QĐ-UBND ngày
15/10/2019 của UBND tỉnh Điện Biên, chính thức hoạt động từ
ngày 01/01/2020. Việc tỉnh Điện Biên thành lập Ban Quản lý di tích là một quyết sách có tầm chiến lược trong bối cảnh tỉnh xác định phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, với công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử đóng vai trò then chốt.

Trải qua chặng đường hơn 5 năm, Ban từng bước ổn định tổ chức, xây dựng bộ máy tinh gọn, chất lượng và ngày càng đi sâu vào hiệu quả chuyên môn. Đơn vị đã có nhiều nỗ lực vượt khó, hoàn thành tốt sứ mệnh thiêng liêng: gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử trên địa bàn tỉnh, nhất là Di tích Quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ - biểu tượng vĩ đại của tinh thần yêu nước và ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam.

“Chúng tôi xác định ngay từ đầu, nhiệm vụ quan trọng nhất là giữ gìn những giá trị lịch sử quý báu mà cha ông đã để lại, đồng thời làm sao để những di tích ấy sống động, gần gũi và lan tỏa hơn với người dân, với thế hệ trẻ và du khách quốc tế”, ông Nguyễn Anh Đạo - Giám đốc Ban Quản lý di tích tỉnh Điện Biên chia sẻ.

Chỉnh trang cải tạo di tích đồi A1

Dù khởi đầu với nhiều khó khăn về tổ chức, nhân lực, phương pháp quản lý, chỉ sau 5 năm, Ban Quản lý di tích đã đạt được nhiều thành quả rất đáng ghi nhận. Cụ thể, hiện nay, đơn vị đang quản lý 46 điểm di tích thành phần thuộc Di tích Quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ. Trong đó, nhiều điểm đã được tôn tạo và đưa vào hoạt động hiệu quả như Đồi A1, Hầm Đờ Cát, Tượng đài chiến thắng Điện Biên Phủ (Đồi D1), Sở Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ ở  Mường Phăng, Đền thờ liệt sĩ tại Chiến trường Điện Biên Phủ trên Di tích Đồi F...

Hệ thống hiện vật, tài liệu lịch sử được bảo quản tốt, hàng năm tiến hành rà soát, chỉnh sửa, bổ sung nội dung thuyết minh về các điểm di tích và từng bước ứng dụng công nghệ số hiện đại giúp tăng tính hấp dẫn và khả năng tiếp cận cho người xem. Các di tích không chỉ là nơi lưu giữ ký ức, mà đã thực sự trở thành “trường học sống” về lịch sử cho công chúng.

Các hoạt động tham quan, dâng hương tri ân, triển lãm ảnh, không gian trải nghiệm văn hóa, chương trình “Chúng em làm chiến sĩ Điện Biên”,… đã thu hút hàng trăm nghìn lượt người tham gia. Các sản phẩm tuyên truyền, thuyết minh, ấn phẩm du lịch được thiết kế chuyên nghiệp. Bên cạnh đó, Ban đã chủ động triển khai ứng dụng công nghệ như: mã QR, tham quan 360 độ qua video đa phương tiện… giúp nâng cao trải nghiệm của khách tham quan.

Anh Lê Hoài Nam, một du khách đến từ thủ đô Hà Nội xúc động chia sẻ sau khi tham quan đồi A1: “Thế hệ chúng tôi từng học về chiến dịch Điện Biên Phủ qua sách vở, nhưng phải đến đây mới thật sự cảm nhận được không khí của một trận đánh lịch sử. Cảnh quan, không gian được phục dựng rất chân thực. Tôi cảm thấy tự hào và biết ơn thế hệ cha ông”.

Khai quật khảo cổ

Khẳng định vai trò trong dòng chảy văn hóa, du lịch

Trong thời gian qua, Ban Quản lý di tích tỉnh Điện Biên đã phối hợp, lập Quy hoạch bảo tồn, tu bổ Di tích Chiến trường Điện Biên Phủ đến năm 2030; tham mưu triển khai hàng loạt dự án: khoanh vùng bảo vệ, cắm mốc, xây dựng Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Di tích Đồi E2, Đền thờ Đức Thánh Trần, Tượng đài Thanh niên xung phong, Trung tâm cứ điểm ĐBP, cải tạo cảnh quan tại các điểm Đồi Him Lam, C1, C2, Đồi F...

Đặc biệt, công tác tuyên truyền giáo dục truyền thống, nhất là cho thế hệ trẻ, học sinh, sinh viên luôn được quan tâm đúng mức.

Trước yêu cầu phát triển du lịch bền vững, Ban đã tích cực kêu gọi xã hội hóa, huy động nguồn lực từ các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh. Đội ngũ hướng dẫn viên được bồi dưỡng nghiệp vụ, trau dồi kỹ năng ứng xử, ngoại ngữ, kỹ thuật số nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách tham quan.

Tính đến tháng 6 năm 2025, hệ thống các di tích đã đón hơn 2 triệu lượt khách; tổ chức 33 cuộc triển lãm, 31 chương trình tuyên truyền về công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị Di tích Chiến trường Điện Biên Phủ tại địa bàn dân cư; xuất bản hàng nghìn ấn phẩm; xây dựng 04 video và hàng chục bài giới thiệu chuyên sâu.

Bên cạnh đó, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, Ban Quản lý di tích cũng đối mặt với không ít khó khăn: Nhiều điểm di tích nằm rải rác, chưa được cắm mốc, chưa có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; người dân vẫn canh tác trong khu vực khoanh vùng bảo vệ; Các thủ tục đầu tư, bảo tồn phải tuân theo nhiều quy định chặt chẽ về Luật Di sản, Xây dựng, Đất đai, Lâm nghiệp… gây kéo dài thời gian triển khai; Kinh phí đầu tư còn hạn chế, cảnh quan chưa được đồng bộ, nhiều di tích thiếu liên kết không gian và bối cảnh lịch sử chưa rõ nét; Nhân lực chuyên môn về khảo cổ, phục dựng, thuyết minh còn thiếu và yếu.

Trưng bày triển lãm giới thiệu các di tích đến công chúng ngoài tỉnh

“Điều chúng tôi mong muốn nhất hiện nay là tiếp tục nhận được sự quan tâm của tỉnh trong đầu tư hạ tầng, kiện toàn trụ sở, bố trí nhân sự chuyên sâu, cũng như huy động hiệu quả nguồn lực xã hội hóa để phát triển bền vững”, ông Nguyễn Anh Đạo nhấn mạnh.

Hướng tới giai đoạn mới, Ban Quản lý di tích tỉnh Điện Biên đặt ra một số giải pháp trọng tâm như: Tiếp tục hoàn thiện hệ thống quy hoạch, đẩy nhanh tiến độ các dự án trọng điểm; Phát triển sản phẩm du lịch di tích gắn với lịch sử, trải nghiệm văn hóa và du lịch sinh thái; Tích hợp công nghệ số: thực tế ảo (VR), bản đồ di tích số hóa, phần mềm tương tác thuyết minh tự động đa ngôn ngữ; Tăng cường truyền thông đa phương tiện, kết nối với các hãng lữ hành, tạo chuỗi tour chuyên đề về Điện Biên; Phối hợp liên ngành, liên vùng để mở rộng hợp tác, đẩy mạnh liên kết phát triển du lịch vùng Tây Bắc; Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chuyên môn, hướng tới chuyên nghiệp hóa nguồn nhân lực bảo tồn văn hóa, du lịch.

Có thể thấy, Ban Quản lý di tích tỉnh Điện Biên đang ngày càng khẳng định vai trò “hạt nhân” trong công tác bảo tồn di sản, phát huy giá trị văn hóa, lịch sử gắn với phát triển du lịch, nâng tầm vị thế mảnh đất anh hùng Điện Biên trên bản đồ du lịch quốc gia. Chủ trương thành lập đơn vị chuyên trách trong lĩnh vực này là bước đi đúng đắn, thể hiện tầm nhìn chiến lược của tỉnh, là động lực và niềm tin vững chắc trên chặng đường phát triển mới của di tích lịch sử Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu - chấn động địa cầu”.

Ngọc Tùng (Vietnam Business Forum)