Bảo tồn văn hóa trong quá trình xây dựng nông thôn mới

“Cô gái Suối Hai” từng là biểu tượng của sự bền bỉ, chịu thương chịu khó, nay tiếp tục truyền cảm hứng trong hành trình vươn tới tương lai. Suối Hai - tên gọi mới của vùng đất cũ đang dần định hình diện mạo nông thôn mới kiểu mẫu, nơi cửa ngõ phía Tây Thủ đô Hà Nội.

Xã Suối Hai được thành lập trên cơ sở sáp nhập toàn bộ diện tích, dân số của các xã Tản Lĩnh, Ba Trại và một phần xã Cẩm Lĩnh, Thụy An (huyện Ba Vì cũ). Trong cộng đồng cư dân ấy, có tới gần 20% là đồng bào dân tộc thiểu số, chủ yếu là người Mường, tập trung tại 11/24 thôn với 6.808 người. Họ vừa là máu thịt của cộng đồng vừa giữ vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Không chỉ hướng đến mục tiêu phát triển nông thôn mới kiểu mẫu văn minh, hiện đại, Xã Suối Hai còn cam kết gìn giữ giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào, xây dựng cộng đồng xanh, sạch, bền vững. Những đồi chè bạt ngàn, nông sản sạch, làng nghề truyền thống, cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp... là nền tảng vững chắc cho phát triển du lịch sinh thái, nông nghiệp bền vững.

Dựng xây quê hương mới

Cồng chiêng từ lâu đã trở thành niềm tự hào của đồng bào Mường ở Suối Hai (Ba Vì). Với họ, đó không chỉ là nhạc cụ, mà còn là tiếng vọng của núi rừng, là nhịp tim cộng đồng, là ký ức truyền đời gắn bó máu thịt với bản làng. Toàn xã hiện có 14 đội cồng chiêng hoạt động thường xuyên; trong đó, một số được hỗ trợ kinh phí mua sắm, còn lại đều do nhân dân tự nguyện đóng góp, xã hội hóa để duy trì. Đây chính là minh chứng sinh động cho tình yêu, ý thức trách nhiệm trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống.

Mỗi khi lễ hội hay ngày hội đại đoàn kết diễn ra, tiếng chiêng lại ngân vang, trở thành nhịp cầu kết nối quá khứ với hiện tại, nuôi dưỡng lòng tự hào và tình yêu quê hương. Nổi bật trong số đó là đội cồng chiêng thôn Bát Đầm, nhiều năm liền duy trì sinh hoạt đều đặn, tích cực tham gia giao lưu, biểu diễn trong và ngoài địa phương, góp phần quảng bá hình ảnh, lan tỏa giá trị văn hóa Mường đến bạn bè gần xa.

Theo chị Bùi Thị Minh Thu – đội trưởng đội cồng chiêng Bát Đầm, từng có thời điểm cồng chiêng đứng trước nguy cơ bị mai một. Nhưng với ý thức trách nhiệm, tình yêu văn hóa của cha ông, các thành viên đã đồng lòng gìn giữ. “Tiếng chiêng là linh hồn, là niềm tự hào của bản làng” – chị Thu khẳng định. Chính từ tâm huyết đó, đội Bát Đầm đã trở thành điểm sáng trong phong trào bảo tồn văn hóa của xã Suối Hai.

Chính sự tâm huyết ấy đã giúp đội Bát Đầm trở thành điểm sáng trong phong trào bảo tồn văn hóa ở Suối Hai. Các thành viên trong đội, từ người già đến lớp thanh niên, đều dành thời gian luyện tập, duy trì sinh hoạt đều đặn, sẵn sàng biểu diễn trong các dịp lễ hội, sự kiện văn hóa của địa phương. Không ít lần, đội cồng chiêng Bát Đầm còn tham gia giao lưu với các tỉnh bạn, để tiếng chiêng của người Mường Suối Hai được vang vọng xa hơn, lan tỏa mạnh mẽ hơn.

Nỗ lực ấy còn được bồi đắp bởi sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền địa phương. Nhiều năm qua, các lớp truyền dạy cồng chiêng, chương trình phục dựng lễ hội, khôi phục dân ca, điệu múa truyền thống gắn với phát triển du lịch đã được tổ chức, tạo môi trường để văn hóa Mường được sống động trong đời sống hiện đại. Những cuộc hội diễn, giao lưu văn nghệ quần chúng trở thành nhịp cầu để các thế hệ nối tiếp nhau, cùng thổi hồn cho di sản.

Không chỉ lớp trẻ, nhiều bậc cao niên cũng tiếp tục đồng hành trong hành trình gìn giữ văn hóa. Như bà Hoàng Thị Huê ở thôn Đức Thịnh, dù tuổi đã ngoài 70, vẫn tham gia đều đặn trong đội cồng chiêng. Với bà, niềm vui lớn nhất là được cùng con cháu luyện tập, biểu diễn, để tiếng chiêng không bao giờ lắng xuống trong đời sống cộng đồng.

Khát vọng chung của đồng bào Mường Suối Hai là giữ cho âm vang cồng chiêng còn mãi, để di sản cha ông tiếp tục tỏa sáng trong hiện tại và truyền lại trọn vẹn cho mai sau.

Phát triển du lịch gắn với bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa

Suối Hai là vùng đất được thiên nhiên ưu đãi, sở hữu nhiều danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử, văn hóa nổi tiếng như Ao Vua, hồ Suối Hai, đền Thượng, Vườn quốc gia Ba Vì... Đây là lợi thế lớn để phát triển các loại hình du lịch sinh thái, du lịch tâm linh, du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Mường.

Khi đến Suối Hai, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh quan sơn thủy hữu tình, khám phá giá trị các di tích, mà còn có cơ hội hòa mình vào không gian văn hóa Mường độc đáo - từ tiếng cồng chiêng vang vọng giữa núi rừng, nếp nhà sàn bình dị, bữa cơm đậm đà rượu cần, xôi nếp thơm... đến tình cảm mộc mạc, nồng hậu của con người nơi đây.

Bà Nguyễn Thị Hồng Lê - Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ xã Suối Hai - khẳng định: “Bảo tồn văn hóa chỉ bền vững khi gắn với nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của bà con”. Theo bà, xã đã triển khai nhiều chính sách thiết thực như tổ chức lớp tập huấn về đất đai, cải cách hành chính, chuyển đổi số; hỗ trợ sinh kế; thường xuyên thăm hỏi, tặng quà cho các hộ khó khăn, đặc biệt vào dịp lễ, Tết. “Chúng tôi mong mỗi người dân đều cảm nhận được sự đồng hành, quan tâm và được tạo điều kiện phát triển. Đó là động lực để đồng bào Mường và các dân tộc khác ở Suối Hai gìn giữ bản sắc văn hóa, đồng thời hòa nhập, phát triển cùng nhịp sống mới” - bà Nguyễn Thị Hồng Lê nhấn mạnh.

Ông Lê Hào Quang - Phó Chủ tịch UBND xã Suối Hai, cho biết, xã đã tổ chức thành công nhiều hội diễn, liên hoan văn nghệ nhân các ngày lễ lớn; duy trì 24 câu lạc bộ văn hóa nghệ thuật với hàng trăm hội viên; cùng 16 đội văn nghệ truyền thống của đồng bào dân tộc hoạt động sôi nổi, đều đặn. Suối Hai hôm nay không chỉ tự hào vì giữ gìn được những giá trị văn hóa Mường đặc sắc, mà còn vững tin vào sự phát triển toàn diện về kinh tế - văn hóa - xã hội.

Ông Đỗ Mạnh Hưng - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Suối Hai, thời gian tới sẽ tiếp tục phát huy tiềm năng, lợi thế để đẩy mạnh phát triển du lịch gắn với gìn giữ và lan tỏa văn hóa dân tộc thiểu số. Đây không chỉ là hướng đi hiệu quả để nâng cao đời sống người dân, mà còn là cách để bản sắc văn hóa tỏa sáng trong nhịp sống hiện đại, đưa Suối Hai trở thành miền đất đáng sống, giàu đẹp và văn minh.

Ngọc Đan (Vietnam Business Forum)