Làng nghề truyền thống Canh Hoạch: Gìn giữ nét xưa và đẩy mạnh phát triển kinh tế

Làng Canh Hoạch (còn gọi là làng Vác, xã Dân Hòa) không chỉ được biết đến là miền đất sinh ra hai vị trạng nguyên mà còn nổi tiếng với nghề truyền thống làm lồng chim.

Nghề “cha truyền con nối”

Tại thôn Canh Hoạch, hầu hết những chiếc lồng chim tinh xảo được chế tác hoàn toàn thủ công. Tính đến nay, nghề làm lồng chim tại đây đã có cả trăm năm lịch sử.

Các cụ cao niên kể rằng, nghề làm lồng chim ở làng Vác (tên nôm của thôn Canh Hoạch) đã có từ lâu đời, theo lối “cha truyền, con nối”. Người được xem là ông tổ nghề là cụ Nguyễn Văn Tý, sống ở thế kỷ XIX. Sau đó, cụ Tý truyền nghề lại cho con trai Nguyễn Văn Nghi (nghệ danh Ba Mi). Con trai cụ Ba Mi là ông Nguyễn Văn Nghệ được phong danh hiệu nghệ nhân sớm nhất làng Vác tiếp tục nối nghề. Ông Nghệ còn lập kỷ lục với chiếc lồng chim cao 2,7m, rộng 0,9m và giành giải Ba trong một cuộc thi làm lồng chim ở Hà Nội (năm 2011). Lồng chim làng Vác từng đoạt huy chương tại các kỳ đấu xảo ở Hà Nội thời Pháp thuộc.

Theo ông Nghệ, một chiếc lồng chim đạt tiêu chuẩn “bền - đẹp - sang” trải qua hàng chục công đoạn kỳ công: Quang dầu, vót nan, làm đáy, vanh, cửa, cầu, trang trí, ráp lồng... Khó nhất là chạm khắc hoa văn trên vành lồng. Chỉ với một lưỡi dao nhỏ, bàn tay khéo léo của người thợ Canh Hoạch đã chạm khắc nên những họa tiết tinh xảo: Rồng bay, phượng múa, tùng - cúc - trúc - mai... khiến chiếc lồng trở thành tác phẩm nghệ thuật sống động.

Ông Nguyễn Văn Nghệ là người làm lồng chim làng Vác duy nhất được phong tặng nghệ nhân làng nghề và ông đã lập kỷ lục với chiếc lồng chim cao 2,7m, rộng 0,9m, giành giải Ba trong một cuộc thi làm lồng chim ở Hà Nội (năm 2011). Đến thời điểm hiện tại, dù vấp phải sự cạnh tranh từ nhiều loại lồng chim Trung Quốc, Đài Loan,.. nhưng lồng chim làng Vác luôn có chỗ đứng trong lòng những người chơi sinh vật cảnh. Ngoài việc làm lồng chim, nghệ nhân Nguyễn Văn Nghệ còn sử dụng kỹ thuật làm lồng chim để sản xuất đèn lồng tinh xảo và xuất đi nhiều nước như Pháp, Thái Lan, Malaysia…

Không dừng lại ở giữ nghề, người thợ Canh Hoạch hôm nay đã mạnh dạn đổi mới, cải tiến mẫu mã, sáng tạo thêm dáng lồng mới: Tròn, vuông, vòm, tháp, lục lăng... phù hợp thị hiếu trong và ngoài nước. Nhiều hộ còn mở rộng kênh bán hàng qua mạng xã hội, đưa sản phẩm vươn xa đến các tỉnh, thành phố và xuất khẩu.

Phát triển kinh tế làng nghề

Những chiếc lồng chim đa dạng, tinh xảo không chỉ thỏa mãn thú chơi chim cảnh tao nhã của người Việt mà còn mang lại lợi nhuận về kinh tế người làng Canh Hoạch.

Tại cơ sở sản xuất của gia đình anh Nguyễn Huy Tuấn, một cơ sở sản xuất lồng chim kỹ - mỹ nghệ có uy tín lâu năm ở Canh Hoạch, hiện đang có từ 5 đến 7 nhân công làm việc. Anh Tuấn tiết lộ, để hoàn thành một chiếc lồng, người thợ phải trải qua hàng chục công đoạn chính và cần đến sự hỗ trợ của nhiều loại máy móc: Máy cưa, máy mài, máy khoan, máy hút bụi...

Anh Tuấn cũng cho biết thêm, để tạo ra được những sản phẩm cao cấp, đáp ứng yêu cầu của người chơi chim sành sỏi, lồng chim phải đạt đủ yêu cầu: Thân thẳng, đều màu, lắp ráp khít, nan tròn, tre trúc phải khô tuyệt đối, khi vót phải giữ được lớp cật bên ngoài.

Việc chọn, đặt mua lồng chim cũng như giá cả của mỗi chiếc lồng chim tùy thuộc vào chất liệu, sở thích của người chơi. Loại hàng sản xuất đại trà có giá thành thấp hơn, từ khoảng vài chục ngàn đồng đến vài trăm ngàn đồng một chiếc, ngược lại hàng kỹ - mỹ nghệ lại có giá cao hơn gấp nhiều lần, Hiện nay, chơi chim không chỉ để ở nhà mà còn mang đi thi đấu, giao lưu, vì thế một chiếc lồng đẹp rất quan trọng. Nhiều khách hàng ở TP.Hồ Chí Minh lặn lội ra tận làng để đặt hàng cao cấp. Do đó, dù mỗi ngày, mỗi gia đình chỉ làm được từ 3 đến 5 chiếc lồng, nhưng bán được giá khá cao từ 7 đến 20 triệu đồng/chiếc.

Để hỗ trợ làng nghề, chính quyền xã Dân Hòa luôn quan tâm tạo điều kiện như mở lớp đào tạo tay nghề cho thanh niên, hỗ trợ đăng ký nhãn hiệu tập thể, kết nối với doanh nghiệp, hợp tác xã mở rộng sản xuất. Ông Đinh Hữu Bình, Chủ tịch UBND xã Dân Hòa, cho biết, mục tiêu của địa phương là phát triển các làng nghề truyền thống, trong đó có nghề làm lồng chim Canh Hoạch, bởi đây không chỉ là việc giữ nghề mà còn tạo nguồn thu nhập bền vững cho người dân.

Minh Ngọc (Vietnam Business Forum)