Đầu tư hạ tầng: Hướng đi bền vững cho du lịch làng nghề Hà Nội

Làng nghề tại Thủ đô Hà Nội đã và đang góp phần phát triển kinh tế nông thôn, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho lao động địa phương. Không chỉ là không gian kết tinh giữa kinh tế thủ công, văn hóa bản địa, tri thức dân gian, nơi đây còn hội tụ bàn tay tài hoa và tâm hồn sáng tạo của con người, là “nguồn tài nguyên mềm” quý giá cho phát triển du lịch.

Phát triển không gian kiến trúc cảnh quan làng nghề truyền thống nhằm phục vụ du lịch là nhiệm vụ cần thiết

Theo các chuyên gia, việc định hướng phát triển không gian kiến trúc cảnh quan làng nghề truyền thống nhằm phục vụ du lịch là nhiệm vụ cần thiết, cần tập trung làm rõ trong các đồ án Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, đúng như lưu ý tại Kết luận số 80-KL/TW của Bộ Chính trị. Việc này cũng là để phát triển hệ thống các làng nghề truyền thống - du lịch có trọng tâm, đảm bảo liên kết giữa các làng nghề, sử dụng hiệu quả tài nguyên.

Tuy nhiên, việc phát triển du lịch làng nghề phải khởi đầu từ bảo tồn và phục hưng nghề, tức là củng cố nền tảng sản xuất, bảo đảm “nghề sống khỏe, thì du lịch mới sống lâu”. Dù đã có những chuyển biến đáng kể, tuy nhiên hiện vẫn còn tồn tại những bất cập của làng nghề trong quá trình xây dựng và phát triển phục vụ hoạt động du lịch như: không gian công cộng, không gian nhà ở, không gian mặt nước,… chưa được quan tâm khai thác phục vụ du lịch.

Du khách đến làng nghề không chỉ để mua sản phẩm, mà để trải nghiệm tiến trình sáng tạo, từ khâu chọn nguyên liệu, chế tác, đến cảm thụ câu chuyện lịch sử và nhân văn đằng sau mỗi sản phẩm. Khi đó, sản phẩm thủ công không chỉ là hàng hóa, mà là biểu tượng văn hóa - một dạng di sản phi vật thể có thể khai thác du lịch.

Tại Bát Tràng, những năm gần đây, được sự quan tâm của lãnh đạo và chính quyền các cấp, hoạt động bảo vệ, phát huy di sản văn hoá của Bát Tràng đã bước đầu khởi sắc. Năm 2019, Bát Tràng được công nhận Điểm du lịch của Thành phố Hà Nội. Năm 2022, nghề truyền thống gốm làng Bát Tràng được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Để phục vụ tốt nhu cầu của du khách, thời gian qua, làng nghề Bát Tràng đã phối hợp với các công ty công nghệ triển khai du lịch 4.0, số hóa toàn bộ các dữ liệu về điểm di tích, tour du lịch, điểm mua sắm đạt chuẩn, giới thiệu làng nghề bằng nhiều ngôn ngữ, phủ sóng wifi miễn phí tại 19 điểm tham quan tập trung đông khách du lịch, tiến tới phủ sóng trong toàn bộ xã,…

Cùng với đó, xã Bát Tràng cũng tổ chức nhiều lớp bồi dưỡng kiến thức về hoạt động du lịch cộng đồng cho lãnh đạo, cán bộ và nhân dân để thuyết minh hướng dẫn du khách đến tham quan. Ngoài ra, xã cũng đã khởi động cổng thông tin điện tử và app du lịch Bát Tràng, ra mắt các doanh nghiệp du lịch địa phương; tổ chức hội chợ phiên văn hóa du lịch Bát Tràng,…

Để hiện thực hóa mục tiêu đưa Hà Nội trở thành “Thủ đô của nghề và nghệ”, Thành phố đang triển khai Đề án tổng thể phát triển làng nghề trên địa bàn giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, tập trung vào 05 trụ cột hạ tầng. Một là hạ tầng kỹ thuật: mở rộng giao thông, xử lý môi trường, quy hoạch khu sản xuất tập trung. Hai là hạ tầng du lịch: không gian trưng bày, tuyến trải nghiệm, trung tâm giới thiệu sản phẩm, khu lưu trú, dịch vụ ẩm thực. Ba là hạ tầng số: bản đồ du lịch số, nền tảng quảng bá, công nghệ thực tế ảo (VR/AR) để du khách có thể “trải nghiệm từ xa”. Bốn là hạ tầng kết nối thị trường: liên kết với doanh nghiệp lữ hành, hiệp hội du lịch, sàn thương mại điện tử. Năm là hạ tầng văn hóa - nhân lực: đào tạo hướng dẫn viên, nghệ nhân truyền dạy kỹ năng trình diễn và kể chuyện nghề. Đây không chỉ là hạ tầng vật chất, mà là “hệ sinh thái kết nối toàn diện giữa nghề, người, sản phẩm và du khách” - điều kiện tiên quyết để du lịch làng nghề phát triển theo chiều sâu.

Múa rối nước là loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo, gắn liền với nét văn hóa truyền thống lâu đời của người Việt Nam

Theo ông Nguyễn Văn Chí, nguyên Chi cục trưởng Chi cục phát triển nông thôn Hà Nội (Chi cục nay thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường): cần xây dựng bộ tiêu chí công nhận làng nghề du lịch tiệm cận với chuẩn của Hội đồng Thủ công thế giới (World Crafts Council - WCC), bao gồm 5 nhóm tiêu chí: bản sắc nghề rõ ràng, liên tục và có giá trị văn hóa cao; sản phẩm thủ công có tính độc đáo, sáng tạo, thân thiện môi trường; cộng đồng nghề có năng lực tổ chức, đón tiếp và kể chuyện với du khách; không gian làng được quy hoạch, có cảnh quan và dịch vụ hạ tầng đạt chuẩn du lịch; ứng dụng công nghệ số trong quảng bá và giao thương quốc tế.

Khi đạt chuẩn WCC, làng nghề Hà Nội không chỉ khẳng định thương hiệu trong nước, mà còn mở cửa ra thị trường toàn cầu, thu hút du khách quốc tế tìm về trải nghiệm giá trị văn hóa Việt.

Thành phố cần rà soát toàn bộ 337 làng nghề đã được công nhận và các ngành nghề đã bị mai một nhưng đặc trưng cho nét văn hoá của Tràng An - Xứ Đoài để phân nhóm theo năng lực và đặc thù. Thứ nhất, nhóm làng nghề di sản: tập trung bảo tồn, phục hồi và truyền dạy. Thứ hai, nhóm làng nghề sản xuất - thương mại: đưa vào cụm công nghiệp tập trung, xử lý ô nhiễm, hiện đại hóa quy trình. Thứ ba, nhóm làng nghề du lịch: ưu tiên đầu tư hạ tầng du lịch, xây dựng mô hình “một điểm đến - nhiều trải nghiệm”.

Ba nhóm này, nếu được quy hoạch đồng bộ, có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và nghệ nhân hợp tác dài hạn, Hà Nội sẽ hình thành chuỗi giá trị làng nghề - du lịch - văn hóa - sáng tạo, góp phần hiện thực hóa khát vọng “Thủ đô sáng tạo toàn cầu”.

“Khi nghề được giữ vững, làng có hồn; khi hạ tầng hoàn thiện, du lịch có cánh, làng nghề Hà Nội sẽ không chỉ là nơi làm ra sản phẩm, mà còn là biểu tượng văn hóa sống động, góp phần nâng tầm thương hiệu Thủ đô trong tiến trình hội nhập quốc tế”, ông Chí nhấn mạnh.

Bảo Đan (Vietnam Business Forum)