Đưa tinh hoa của làng nghề Sơn Đồng ra thế giới

Làng Sơn Đồng thuộc xã Sơn Đồng là nơi có nghề tạc tượng và đồ thờ Phật giáo lớn nhất cả nước. Nơi đây từng được xác lập kỷ lục Việt Nam về số lượng, chất lượng tượng gỗ được tạc khắc, cũng như số lượng người làm tượng. Không chỉ là một làng nghề đơn thuần, Làng nghề Sơn Đồng đã trở thành một biểu tượng, là nơi tham quan du lịch hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước và là nét đẹp về văn hóa của Thủ đô.

Năm 2007, sách Kỷ lục Việt Nam đã ghi danh Sơn Đồng là “Làng nghề tạc tượng và đồ thờ phụng Phật giáo lớn nhất Việt Nam”. Hiện nay, sản phẩm của làng nghề mỹ nghệ Sơn Đồng không chỉ phục vụ đời sống văn hoá tâm linh, tín ngưỡng trong nước mà còn xuất khẩu ra nước ngoài như Nhật Bản, Hàn Quốc, Nga...

Vì vậy, để phát triển làng nghề bền vững, đưa tinh hoa của làng nghề hội nhập với thế giới, chính quyền và các nghệ nhân của làng nghề đều mong muốn đưa làng nghề Sơn Đồng tham gia vào Hội đồng thủ công thế giới, mở ra cơ hội xuất khẩu cho sản phẩm làng nghề.

Hiện nay, làng nghề điêu khắc, mỹ nghệ Sơn Đồng có gần 700 hộ gia đình và 10 công ty chuyên sản xuất sản phẩm thủ công, tạo việc làm cho hàng nghìn lao động. Năm 2007, Sách Kỷ lục Việt Nam đã ghi danh Sơn Đồng là “Làng nghề tạc tượng và đồ thờ phụng Phật giáo lớn nhất Việt Nam”. Hiện, sản phẩm của làng chiếm khoảng 50% thị phần toàn quốc về tượng và đồ thờ sơn son thếp vàng, bạc, góp phần gìn giữ nét đẹp văn hóa tâm linh của dân tộc và được xuất khẩu sang nhiều nước như Nga, Ukraine, Pháp, Mỹ, Thái Lan, Lào, Campuchia... Thu nhập bình quân của lao động làng nghề hiện đạt khoảng 140 triệu đồng/người/năm.

Thực hiện Nghị định số 54/2018/NĐ-CP ngày 12-4-2018 của Chính phủ về phát triển ngành nghề nông thôn; chỉ đạo của UBND thành phố Hà Nội, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, UBND xã Sơn Đồng đã hoàn thiện các tiêu chí đề nghị Hội đồng thủ công Thế giới xem xét, công nhận làng nghề điêu khắc, sơn mỹ nghệ Sơn Đồng là thành viên của Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo thế giới.

Trên cơ sở đó, UBND xã Sơn Đồng đã hoàn thành xây dựng website (https://langnghesondong.info) đưa hình ảnh, video về lịch sử hình thành của làng nghề để tuyên truyền, quảng bá rộng rãi. Xã cũng bố trí một phòng học diện tích 40m² để truyền nghề, đào tạo lý thuyết cho học viên, cùng một phòng thực hành rộng 50m² được trang bị đầy đủ dụng cụ cần thiết. Hiện, có hơn 20 học viên là thế hệ trẻ tại địa phương đang theo học về lý thuyết, thư pháp.

Xã cũng hoàn thành thu thập, trưng bày sắc phong của các nghệ nhân; những hiện vật theo các giai đoạn phát triển của làng nghề; xây dựng các album ảnh sản phẩm làng nghề theo các thời kỳ; treo ảnh nghệ nhân làng nghề theo giai đoạn cùng một số sản phẩm đặc trưng. Tại Trung tâm Thiết kế sáng tạo của xã, hàng trăm mẫu vẽ và hoa văn chạm khắc được sưu tầm, đóng thành quyển hoặc trưng bày sinh động trên các bức tường, tạo không gian đậm sắc truyền thống. Trung tâm còn xây dựng bộ mẫu nguyên liệu phục vụ sản xuất, giới thiệu nhiều tài liệu quý liên quan đến kỹ thuật sơn, chạm khắc, kiến trúc và hoa văn cổ truyền...

Bà Hoàng Thị Hòa - Trưởng phòng Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) cho biết: Làng nghề là 1 trong 5 trụ cột phát triển công nghiệp văn hóa của Hà Nội. Việc thúc đẩy các làng nghề hội nhập với thế giới sẽ mở ra hướng phát triển mới cho các làng nghề. Từ đó, thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm làng nghề ra thị trường thế giới. Có nghề độc đáo, người Sơn Đồng luôn chú trọng truyền dạy để những tinh hoa của quê hương được gìn giữ và phát huy trong đời sống đương đại.

Ông Nguyễn Trí Dũng (57 tuổi) một nghệ nhân của Làng nghề Sơn Đồng cho biết, nghề làm tượng Phật và các đồ thờ cúng khó nhất là việc người thợ phải thổi được hồn vào pho tượng, nhìn phải có thần, có dáng. Bên cạnh đó, mỗi nghệ nhân phải làm bằng chính cái tâm trong sáng và toàn bộ bằng các kỹ năng khéo léo được tích luỹ. Ông Dũng nói rằng, có những sản phẩm của xưởng ông sản xuất không "dám" để cho người ít kinh nghiệm làm. Bởi lẽ, khi chưa đủ tài năng và kinh nghiệm sẽ tạo ra các sản phẩm vô hồn. Từ đó không tạo ra giá trị đặc sắc, đánh mất uy tín lâu năm mà bao nhiêu con người trong làng nghề đã tạo dựng. "Khi làm một sản phẩm thì người làm ra nó phải hiểu cội nguồn sâu xa của từng sản phẩm. Đối với sản phẩm là tượng phật thì phải hiểu được phẩm chất linh hồn của mỗi vị Phật, vị Thánh. Tuỳ theo mức độ tinh xảo, độ lớn hoặc khách hàng có "kỹ tính" bắt buộc làm hoàn toàn bằng tay hay không thì thời gian thi công mỗi sản phẩm sẽ khác nhau.

Chủ tịch UBND xã Sơn Đồng - ông Phạm Gia Lộc cho biết: Để tiếp tục hoàn thiện các tiêu chí, xã đề nghị UBND thành phố, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội tiếp tục quan tâm, hướng dẫn cụ thể để làng nghề Sơn Đồng sớm được công nhận là thành viên của “Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo trên toàn thế giới” trong năm 2025. Qua đó, đưa sản phẩm làng nghề tiếp tục vươn xa tới thị trường thế giới, góp phần đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho người làm nghề.

Minh Ngọc (Vietnam Business Forum)